Met de vandaag aangekondigde versoepelingen blijft het kabinet inzetten op het coronatoegangsbewijs en op het naleven van de regels om het aantal besmettingen te verkleinen. Gedragswetenschappers betwijfelen of dit voldoende effectief is.

Volgens een recent onderzoek van de TU Delft zou invoering van het 2G- of 3G-systeem nauwelijks het aantal coronabesmettingen remmen. Minister Kuipers van Volksgezondheid zei op de persconferentie dat het werken met een toegangsbewijs een dempend effect kan hebben van 15 procent op het aantal besmettingen.

Maar volgens het onderzoek van de TU Delft is de 15 procent alleen haalbaar als het coronatoegangsbewijs op het werk, in de horeca en in supermarkten wordt ingevoerd. Nu geldt 3G het alleen voor horeca, evenementen en sport. Dat zou tot maximaal 5 procent minder besmettingen leiden in de meest optimale situatie.

“In een periode dat de besmettingen met 15 procent toenemen, is een demping van 15 procent precies het verschil”, zei Kuipers. Tegelijk deed premier Rutte een beroep op Nederlanders om de regels goed na te leven. “Dat begint bij onszelf”.

Gedragswetenschapper Arie Dijkstra van de Rijksuniversiteit Groningen vindt dat Kuipers dat percentage nog wel wat meer had kunnen verduidelijken om mensen te overtuigen. “Er zullen mensen zijn die nu denken: 15 procent is niet veel. Hij had nog meer kunnen benadrukken: dat is heel veel voor een maatregel.”

Ook gedragswetenschapper Kevin de Goede vraagt zich af of dit percentage wel genoeg zegt. “Percentages zijn redelijk abstract en mensen kunnen zich hier slecht een voorstelling van maken. Ik mis hoe het coronatoegangsbewijs dan precies werkt en hoe het effect heeft.”

De ernst werd door Kuipers benadrukt door onder meer over de besmettingen te zeggen dat wie besmet is, minimaal een week binnen moet blijven. “Dat betekent met de huidige cijfers dat continu bijna een half miljoen mensen thuis moeten blijven, en dat wordt de komende tijd alleen maar meer.”

Dijkstra twijfelt of dit soort teksten echt effect heeft op het gedrag van sceptici. “De motivatie is echt minder geworden met zoveel besmettingen en zo weinig opnames. Als je het handhaven van de regels goed regelt, dan zou dat de matige motivatie kunnen compenseren.”

De Goede denkt niet dat door de nieuwe persconferentie het gedrag van mensen snel verandert. “Je ziet dat er wordt geappelleerd aan de motivatie van mensen om zich aan de regels te houden. Maar ze zijn al gemotiveerd.” Volgens hem gaat het er meer om dat mensen zich onbewust niet houden aan bepaalde regels. “Dat zie je ook in andere gevallen: we zijn bijvoorbeeld vaak gemotiveerd om te stoppen met roken of te gaan sporten, maar dat lukt niet altijd.”

Mensen willen wel degelijk meewerken’

Kuipers en Rutte lieten op de persconferentie weten dat door de maatschappij open te gooien, het risico bestaat op meer besmettingen. De Goede: “Ik vrees dat als dat gebeurt, het al snel wordt gegooid op: mensen willen niet meewerken. Maar mensen wíllen wel, maar vinden het soms onbewust gewoon moeilijk om zich aan regels te houden.” Als voorbeeld noemt hij dat mensen wel begrip hebben voor de afstandsregel, maar het moeilijk vinden om zich daar in familiekring aan te houden.

Dijkstra vindt het lastig om te voorspellen of mensen de regels nu beter of slechter gaan naleven dan na eerdere persconferenties en aangekondigde maatregelen. “Je hebt ook een groep blij gemaakt. Die zien dit als een relatieve bevrijding. We komen nu weer van een bijna complete lockdown, dus dan zou zo’n versoepeling mensen ook weer kunnen motiveren om zich aan de regels te houden.”