Vaccinatiebewijs
Als de coronapas nu niet wordt afgeschaft, wanneer dan wel? Kabinet en Tweede Kamer moeten op die vraag een duidelijker antwoord geven dan nu gebeurt. Wat zijn de doelen van het inzetten van deze ingrijpende noodmaatregel, wat gebeurt er als die doelen niet worden behaald, wat zijn de plannen voor uiteindelijke afschaffing ervan? Het inzetten van QR-codes kan gerechtvaardigd zijn, maar de bewijslast voor de inzet ligt bij de staat, en is gezien de inbreuk op grondrechten uitzonderlijk zwaar.
Het officiële doel van de QR-code, die mensen bij openbare gelegenheden moeten tonen om te bewijzen dat ze gevaccineerd, hersteld of negatief getest zijn, is het beperken van besmettingen en ziekenhuisopnames. Maar uit recent onderzoek van de TU Delft blijkt dat de invoering van het 2G- of 3G-systeem op dit moment door de besmettelijkheid van de Omikronvariant nauwelijks het aantal coronagevallen remt. „Op basis van ons onderzoek wordt het 2G- of 3G-beleid moeilijker te verdedigen”, stelde onderzoeker Niek Mouter.
Is de coronapas dan nog wel proportioneel? Behalve dat de effectiviteit van de QR-code niet vaststaat, heeft de invoering ervan ook veel negatieve neveneffecten, blijkt uit een recente studie van onder meer Harvard. De intrinsieke motivatie van mensen om bij te dragen aan gemeenschappelijke doelen is essentieel tijdens deze pandemie, en juist die cohesie kan worden ondermijnd door te grove inbreuken op vrijheden en de polarisering rondom de pas, aldus de onderzoekers.
Inmiddels neemt ook in het parlement de weerstand tegen de QR-code toe, bleek afgelopen week bij het debat over de coronamaatregelen. Volgens fractievoorzitter Gert-Jan Segers van regeringspartij ChristenUnie, die al langer kritisch is op de coronapas, komt de ‘vertrouwensrelatie tussen overheid en samenleving’ onder druk te staan nu het kabinet de toegangsbewijzen ondanks mager bewijs voor de effectiviteit blijft inzetten. Dat is inderdaad een reëel gevaar.
Minister Ernst Kuipers (Volksgezondheid, D66) blijft benadrukken dat het dempende effect van de coronapas een belangrijk verschil kan maken, „zeker in een situatie waarin je probeert om zoveel mogelijk sectoren open te houden”. Dat kan reden zijn om deze noodsituatie tijdelijk nog voort te laten duren.
Maar de kernvraag moet daarvoor helderder worden beantwoord: hoeveel ziekenhuisopnames en besmettingen moet de coronapas voorkomen om het inperken van grondrechten te rechtvaardigen? En wat zijn eigenlijk de criteria voor afschaffing? En, indien nodig, voor herinvoering?
De QR-code wordt in veel Europese landen ook als vereiste voor inreizen gesteld. Het is onwenselijk dat Nederland een eiland wordt. Daarom moeten deze kwesties ook op Europees niveau worden aangekaart.
De coronapas werd in september ingevoerd als tijdelijk middel, maar dat gebeurde zonder het stellen van een termijn. SP-Kamerlid Maarten Hijink waarschuwde vorige week: „Je ziet nu dat maatregelen beginnen als crisismaatregel en stukje bij beetje semipermanent of helemaal permanent worden.” Daarin heeft Hijink gelijk en dat stemt ongerust: noodmaatregelen worden vaker permanent omdat er altijd wel een reden kan worden bedacht om ze nog even in stand te houden, denk aan de strenge controles op vliegvelden en de ruimere bevoegdheden van geheime diensten na de aanslagen van 11 september 2001. Zulke function creep moet actiever en explicieter worden voorkomen door het kabinet. Een vrije samenleving is de QR-pas liever kwijt dan rijk.
